Zadanie „Kultura Ludowa Krakowiaków i Górali” to inicjatywa edukacyjno-animacyjna mająca wspomagać społeczności lokalne z pogranicza mazowiecko-podlaskiego w poznawaniu i przekazywaniu działań twórczych związanych z kulturą materialną, duchową i społeczną Krakowiaków oraz Górali Podhalańskich, w tym: budownictwem, wnętrzami, strojem, zajęciami rolniczymi i pozarolniczymi, obrzędowością doroczną i zwyczajami rodzinnymi, sztuką ludową i rzemiosłem artystycznym, folklorem miejskim, życiem mieszczańskim oraz zwyczajami. Wzajemne poznawanie skarbca tradycji regionalnych różnych części Polski jest czynnikiem pozwalającym rozwijać działania inspirowane lokalnym dziedzictwem kulturowym poszczególnych społeczności.

- Zgodnie z założeniami programu EtnoPolska, dla Koła Gospodyń Wiejskich „Dwórki Heleny” szacunek dla dorobku kulturowego poprzednich pokoleń jest podstawą budowania tożsamości, a wartością nadrzędną staje się odwoływanie do tradycji środowiskowych oraz tradycji różnych grup społecznych, religijnych i kulturowych, w tym mniejszościowych. Naszym celem jest poznawanie przez osoby zajmujące się kulturą ludową dorobku i dziedzictwa innego niż własne tradycje lokalne - podkreśliła przewodnicząca KGW „Dwórki Heleny” Dorota Jastrzębska. Jak dodała, pragnieniem organizatorów było, by podejmowane w ramach realizacji zadania działania przyczyniły się do szerszego poznawania, podtrzymywania tradycji, a następnie także twórczego jej wykorzystania. - Chcieliśmy mieszkańcom pogranicza historycznego Mazowsza i Podlasia, osobom mieszkającym w miejscowościach o utrudnionym dostępie do dóbr kultury, przybliżyć tradycję i kulturę ludową szczególnego regionu, jakim jest Ziemia Krakowska. Ziemia królów, przez wiele stuleci stolica Polski i wreszcie, po rozbiorach, ziemia pod władzą Cesarza Austriackiego, który w przeciwieństwie do innych zaborców pozwalał Polakom na kultywowanie rodzimych tradycji. Dzięki temu, na kolejne lata, ziemia ta stała się stolicą, tym razem polskiej kultury i tradycji. To tutaj, żyli i tworzyli wybitni Polacy min. Jan Matejko, Oskar Kolberg czy Stanisław Wyspiański. – zauważyła.

Kluczowym elementem zadania były warsztaty „Folklor Krakowski” oraz „Tradycje Górali Podhalańskich”, podczas których organizatorzy starali się przenieść uczestników do XIX wieku, by ci mogli zanurzyć się w przestrzeni będącej źródłem wiedzy o kulturze ludowej. W tej historycznej podróży od podkrakowskiej i podhalańskiej wsi, aż po mieszczańskie kamienice, dzięki oryginalnym eksponatom oraz archiwalnym fotografiom uczestnicy zapoznali się z życiem codzienne w dawnej Małopolsce, które stanowi dziś punkt odniesienia dla tradycyjnej kultury ludowej tego regionu Polski. Dzięki współpracy z jednostkami muzealnymi uczestnicy mogli poznać codzienność życia w izbie krakowskiej, izbie podhalańskiej, warsztatach pracy, stroje ludowe i obrzędy, zabierzemy ich do świata XIX wiecznych mieszkańców miejscowości podkrakowskich. Warsztaty „Obwarzanek Krakowski” stanowiły dla uczestników zadania kulinarną podróż, która swoje początki ma już w czasach średniowiecznych. W ramach warsztatów uczestnicy wykonywali tradycyjne obwarzanki, których nazwa związana jest z procesem produkcji, a dokładniej z obwarzaniem, czyli zanurzeniem we wrzącej wodzie. Warsztaty „Kultura Żydów Krakowskich” wprowadziły uczestników w bogatą obrzędowość szczególnej grupy etnicznej i wyznaniowej, jaką tworzyli krakowscy Żydzi. Dzięki wizycie w miejscach związanych z ich historią, uczestnicy warsztatów zapoznali się z wystawą dotycząca życia rodzinnego i prywatnego, w tym z eksponatami związanymi z przestrzeganiem tradycyjnych przepisów żywieniowych w domu żydowskim, modlitwą codzienną i cyklem życia jednostki od narodzin po śmierć. Obrazu dopełniły eksponaty związane ze zwyczajami pogrzebowymi i zachowywaniem pamięci o zmarłych. Warsztaty „Tradycje Żup Krakowskich” miały na celu ukazanie uczestnikom, iż działalność podkrakowskich kopani soli przez stulecia ukształtowała wiele elementów polskiego dziedzictwa tradycyjnego. Wykute w soli piękne komory, niesamowite podziemne jeziora, majestatyczne konstrukcje ciesielskie i unikalne solne rzeźby ukazują, że etos ciężkiej pracy wielu pokoleń górników wpłynął na kształtowanie polskiej kultury tradycyjnej, nie tylko poprzez poddanie solnej skały mocy ludzkich rąk, ale także w przekazywanych z pokolenia na pokolenie obyczajach.

Choć w opisanych wyżej warsztatach brały udział głównie przedstawicielki kół gospodyń wiejskich, to warsztaty „Dziedzictwo Krakowiaków i Górali w polskiej tradycji” prowadzone były wobec licznie zgromadzonej społeczności wiejskiej Helenowa oraz innych mieszkańców podsiedleckiej gminy Wiśniew. Warsztaty taneczno-wokalne poprowadzone przez Wojciecha Bardowskiego oraz Magdalenę Tunkiewicz-Zakrzewską były okazją do przybliżenia dziedzictwa kulturowego i bogactwa tradycji Polski południowej, ze szczególnym uwzględnieniem kultury ludowej Krakowiaków i Górali Podhalańskich. Pozwoliły one, by uczestnicy przygotowani byli do promowania nowopoznanych elementów bogactwa kulturowego Krakowiaków i zachęcali mieszkańców innych regionów Polski do zapoznawania się z tym szczególnym dla Polskiej historii dziedzictwem tradycji.

Podczas realizacji zadania KGW „Dwórki Heleny” podjęły współpracę z bardzo doświadczonymi podmiotami prowadzącymi warsztaty, w tym z Towarzystwem Edukacyjnym Ziemi Węgrowskiej, Fundacją „Hagia Marina”, Fundacją „Kultura z Pasją”, jak też z Muzeum Etnograficznym w Krakowie, Muzeum Archeologicznym w Krakowie, Kopalnią Soli w Wieliczce wraz z Muzeum Żup Krakowskich, Muzeum Obwarzanka oraz zarządzającym Starą Synagogą Muzeum Krakowa.   

Inf. pras.

DW