"Nadeszła noc 7/8 sierpnia 1942 roku. Ludność miejscowa udręczona okupacją wyczerpana pracą żniwną udała się na spoczynek nocny. Grobowa cisza ogarnęła wieś, cisza przed straszliwą burzą - bo oto nocą żandarmeria niemiecka przybyła z Międzyrzeca Podlaskiego kordonem otacza wieś nad ranem wraz z granatową policją wkracza do wsi i rozpoczyna szturm do wszystkich domów. Owej nocy nocowało u mnie dwóch oficerów- kapitan wojsk radzieckich i z pośród napływowej z miast ludności , major wojsk polskich, obejmujący w tym czasie dowództwo miejscowej kompanii. Długo w noc gwarzono przy wpadających do wnętrza domu nikłym świetle gwiazd, to też po udaniu się na spoczynek nastąpił sen twardy, kamienny.
Łóżko, na którym spałem znajdowało się tuż przy oknie, w sąsiadującym pokoju nocowali oficerowie. Ze snu podrywa mnie głośne uderzenie w okno i brzęk szkła tłuczonych szyb. Spojrzałem w okno i spostrzegłem żandarma w zielonym mundurze - Wychodzić ! - Pośpiesznie ubrałem się i podążyłem do wyjścia i zaraz słyszę silne uderzenie kolbą karabinu we drzwi wejściowe. Wypadam na zewnątrz domu i wpadam wprost na Franka- najstraszniejszą bestię w ludzkiej postaci pośród międzyrzeckiej żandarmerii. Mord był jego żywiołem, zwierzchnicy jego wydzielali mu amunicję w ograniczonej ilości, gdyż mordowałby bez przerwy. Z wrażenia przymrużyłem oczy, będąc przeświadczonym , że za moment mnie zastrzeli doleciało mnie -,,rano,, -i w tej chwili zatoczyłem się, bo poczułem między łopatkami tępy ból od uderzenia kolbą karabinu. Z tego momentu skorzystał kapitan radziecki, wypadł z domu i biegł w kierunku ulicy. Pośpieszyłem za nim, ostatni wypadający z domu major spotkał się z największą furią rozszalałego żandarma, sypały się razy gdzie popadło, major chwiał się pod uderzeniami kolby, wreszcie zdołał się oderwać od żandarma i wkrótce nas dopędził. Na ulicy wiejskiej stał tłum mężczyzn otoczony żandarmami. Na poboczach stały na podstawach karabiny maszynowe gotowe do strzału. Z głębi wsi dolatywały strzały pistoletowe i rozpaczliwy płacz niewieści. Rozkazano mężczyznom ustawić się w szeregu. Żandarmi rozpoczęli segregację na trzy grupy: jednych pozostawiając na miejscu, drugich odłączali do dwóch oddzielnych grup. Staję w prawym skrzydle szeregu, obok mnie po lewej mojej ręce wysiedlony z Szamotuł Kazimierz Ciesielczyk, po przeciwnej major W.P. poza nim kapitan radziecki. Od lewego skrzydła szeregu powoli zbliżają się żandarmi, ów krwawy Franek i oficer żandarmerii, asystuje im miejscowy sołtys. Żandarmi niby dociekliwa komisji badają poszczególnych ludzi, pilnie się każdemu przypatrują i przysłuchując odpowiedziom-Franek w roli tłumacza, oficer decyduje o przydatności osobnika do poszczególnej grupy. Od czasu do czasu kogoś wyrywają z szeregu, otrzymuje przykładem cios w plecy i odstawiają go wg przydatności do grupy. Od czasu do czasu doleci tępy odgłos pistoletu o kość policzkową. Wielu jest pobitych, krew ścieka z policzków na ziemię. Żandarmi zbliżają się, są już blisko i zatrzymują się przed Ciesielczykim. -Miejscowy ?- pyta Franek -Jestem tu przesiedlony z Szamotuł- odpowiada Ciesielczyk -Tak jest ! -potwierdza sołtys Żandarmi chwilę się naradzają. Niepokoję się o oficerów. Ci zapewne zginą - przebiega mi przez myśl. Pocieszam się tylko tym, że kenkart tu jeszcze nikt nie posiada, oświadczenia poszczególnych ludzi poświadcza sołtys , ale czy on zdobędzie się na tyle odwagi, by potwierdzić ich słowa.
Szczególnie zaniepokojony jestem o kapitana, polskiego języka nie zna, wystarczy dwa słowa wypowiedziane w języku rosyjskim i przepadł, ja zaś przy nim gdy Franek przypomni sobie że spotkał go w moim domu. Boże co będzie ?- rozpaczliwie myślę. Ale zaraz dolatuje mnie głos Franka; -Miejscowy ? Gospodan ? -Tak jest- odpowiadam i wskazując na oficerów dodaję - Ci dwaj od początku wojny pracują w moim gospodarstwie. -Tak jest ! potwierdza sołtys Żandarmi przechodzą dalej pomijając oficerów. Godzina dwunasta segregacja ukończona. Stoję w przerzedzonym szeregu z którego wyrwano do jednej z grup czterdziestu ludzi- kwiat młodzi miejscowej- szczególnie członków organizacji. Do drugiej grupy dziesięciu w różnym wieku. Co dalej ? Co dalej ?- zadaję sobie niepokojące pytanie, ale akcja żandarmerii we wsi dobiega końca. Oficer żandarmerii zbliża się do grupy dziesięciu wskazuje na nią i mówi; -tych dziesięciu waszych ludzi zabierzemy wam za przechowywanie bolszewików, o ile nam wydacie bolszewików pozostawimy wam tych dziesięciu waszych ludzi. W szeregu i w grupach ludzie stali w ponurym milczeniu. Biegły minuty. -Co to za ludzie - przerwał ciszę oficer żandarmerii- w obliczu śmierci wszyscy stoją, a jak oni spoglądają ? Cisza. -Więc jak ? Wydacie bolszewików ? Cisza Oficer wydaje rozkaz żandarmerii. Podjeżdżają samochody, do jednego z nich żandarmi bijąc kolbami zapędzają dziesięciu zakładników, z których już żaden nie powróci. Wkrótce odjechali żandarmi pozostawiając grozą przejętych ludzi, pomordowanych i cichy płacz matek sióstr i żon, rozpacz sierot. W tym bowiem dniu obok dziesięciu porwanych do obozu, padli ofiarą zastrzeleni; dwunastoletni- Marian Pogonowski dwudziestoparoletni- Zygmunt Sobiczewski warszawianin- Retyger oraz trzech żydów, wielu katowanych Ponadto z 5-ciu sąsiadujących wsi zabrano 50-ciu zakładników z których powróciło zaledwie trzech, w tym jeden zaraz zmarł po powrocie. Ale nigdzie nie wydano jeńców radzieckich, tak jak nie wydano ich w Zembrach, nikt w obronie swojego ojca, syna lub brata niw wskazał miejsca gdzie ukrywali się jeńcy, to też wszyscy ocaleli, przechowując się wśród bagna. Mężczyźni przejęci grozą przeżytych chwil rozchodzili się zmierzając do swoich domów, gdzie oczekiwały ich niewiasty i dzieci. Z pobliża dolatuje zawodzenie matki zastrzelonego Sobiczewskiego, tuż na drodze płacze sześcioro drobnych dzieci zabranego do obozu Konstantego Grochowskiego. Z rozwianymi włosami biegnie matka zastrzelonego Pogonowskiego, łkając boleśnie woła: we śnie zastrzelili mi dziecko ! Spał, nie zdążył oczu otworzyć, padł strzał z bliska prawie do głowy wymierzony ! Na moich oczach !.....Widziałam !."
Inf. pras.
DW
Paźdzernik 2025
