Przez punkt rejestracyjny w Siedlcach przewinęło się – według informacji prezydenta Andrzeja Sitnika – już ponad dwa tysiące ludzi. Miasto odnotowało ich przybycie i stara się koordynować pomoc niesioną przez instytucje, organizacje pozarządowe i mieszkańców. Ale to dopiero początek, bo pełne uregulowanie pobytu Ukraińców w Polsce wymaga jeszcze trochę formalności. Obowiązująca od kilku dni nowa ustawa z jednej strony daje im sporo uprawnień i ułatwień, z drugiej ma pewne ograniczenia i już wiadomo, że będzie wymagała zmian. Mecenas Radosław Żuk z inicjatywy „Prawnicy Pro Bono” mówił o tym tak: – Ustawa dotyczy wyłącznie obywateli Ukrainy, którzy wjechali do Polski po 24 lutego przez granicę ukraińsko-polską. Nie obejmuje natomiast sytuacji, kiedy wjechali oni do Polski z innego kraju.

Takie przypadki są i zgłaszano je m.in. w Siedlcach. Kilka osób wjechało do Polski przez Słowację. Inni mieli tylko kserokopie dokumentów, a jeszcze inni nie dostali na granicy potwierdzającej wjazd pieczątki. Tym bez dokumentów prawnicy doradzali kontakt z ukraińskimi konsulatami, a tym bez dowodu wjazdu – złożenie odpowiedniego oświadczenia do komendanta Straży Granicznej. Ci, którzy nie spełniają wymogów nowej ustawy, teoretycznie powinni ubiegać się o status uchodźcy według wcześniejszych przepisów. Jest to jednak procedura skomplikowana i długotrwała. Prawnicy sugerowali więc wstrzymać się i zaczekać kilkanaście dni. Informacje o niedostatkach ustawy zostały już bowiem przekazane władzom państwowym i w najbliższym czasie można się spodziewać poprawek.

Główny przekaz dla uchodźców był taki: „macie dostęp do pracy, opieki medycznej, edukacji i świadczeń socjalnych. Możecie się poruszać po Unii Europejskiej. Musicie sobie wyrobić numer PESEL, ale ów numer to nie to samo, co polskie obywatelstwo.” Ponadto zachęcano do zakładania kont bankowych, które są niezbędne do otrzymywania pomocy socjalnej i świadczenia „500 plus”. Jeśli chodzi o opiekę zdrowotną, to podkreślano, że w placówkach publicznych jest ona dla uchodźców z Ukrainy bezpłatna, ale w prywatnych (np. stomatologicznych) trzeba już normalnie płacić. Co się tyczy edukacji, to przy braku dokumentów szkoły mają weryfikować poziom i przypisywać uczniów do odpowiednich klas. Zaznaczono, że przedszkola i szkoły są bezpłatne, ale dostępne w nich wyżywienie już nie.

Uczestnicy spotkania mieli sporo pytań. Chcieli m.in. wiedzieć, jaki będzie status urodzonych w Polsce dzieci, co zastąpi starszym ich emerytury, jak ubiegać się o pomoc socjalną. Siedleccy urzędnicy obiecywali, że postarają się dogadać z innymi instytucjami i jak najwięcej spraw przenieść do punktu konsultacyjnego w magistracie, aby przybysze nie musieli biegać z papierami po całym mieście. Chodzi tu w pierwszej kolejności o ZUS i świadczenie „500 plus”.

Ponadto pytano, czy numer PESEL jest niezbędny do założenia konta w banku i do podjęcia pracy. Teoretycznie nie jest, ale w praktyce banki i przedsiębiorcy podchodzą do tego bardzo różnie: jedni wymagają, inni nie. A skoro już mowa o zatrudnieniu – to na lokalnym rynku przybywa ofert, składanych zarówno za pośrednictwem Powiatowego Urzędu Pracy, jak i ogłaszanych przez firmy bezpośrednio.

Jednym słowem – dla przybyszów powoli kończą się emocje związane z samą ucieczką przed wojną, a zaczyna proza życia związana z codziennym funkcjonowaniem na obczyźnie. Dla gospodarzy oznacza to z kolei, że wolontariat nie przestaje być potrzebny, ale teraz w coraz większym stopniu będzie się musiała wykazywać lokalna administracja.

AB/DW