Obaj bracia Zygmunt Marchel ps. „Sternik” i Lucjan Marchel ps. „Spokojny” urodzili się w Wojtkowicach Glinnej i ich historia od czasu narodzin toczy się wspólnie. Razem działali podczas okupacji w siatce Narodowych Sił Zbrojnych, brali udział w akcji „Burza”, podczas której Lucjan został postrzelony w nogę. Wspólnie po 1946 roku działali w szeregach Narodowego Zjednoczenia Wojskowego - Zygmunt pełnił funkcję komendanta placówki w Wojtkowicach Glinnej.
Aktywność lokalnych struktur NZW zwracała uwagę funkcjonariuszy resortu bezpieczeństwa. W wyniku rozpracowania przy pomocy agentury 21 grudnia 1946 r. w rodzinnej miejscowości został aresztowany Lucjan Marchel. Miał wówczas 20 lat. Trafił do aresztu w Ciechanowcu gdzie rozpoczęło się śledztwo. Pierwszego dnia świąt Bożego Narodzenia aresztowany został także Zygmunt oraz współpracujący z podziemiem mieszkaniec Wojtkowic Starych – Antoni Wojtkowski.
Zaraz po świętach Bożego Narodzenia, tj. 27.12.1946 r. do ich domu rodzinnego przyjechał skład sędziowski, który podczas sesji wyjazdowej wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Białymstoku skazał braci Marchelów na karę śmierci.
Na nieszczęście braci ich sędzią był Włodzimierz Ostapowicz (sędzia „śmierć”), który bez skrupułów skazał dwudziestolatków na śmierć przy pięciuset świadkach doprowadzonych z okolicznych miejscowości. Rozprawa rozpoczęła się pod domem Marchelów o godzinie 10:45, a sam wyrok został wykonany tego samego dnia po niespełna 3 godzinach.
Tuż przed wykonaniem wyroku bracia zastygli w pożegnalnym uścisku dodając sobie otuchy. To właśnie w takiej pozycji zostali rozstrzelani przez dowódcę plutonu egzekucyjnego. Objęci żołnierze w takiej postawie zostali odwiezieni do lasu, gdzie ich porzucono pod stertą chrustu.
Na przełomie stycznia i lutego 1947 roku na mogiłę braci natrafiła osoba szukająca opału. Kojarząc niedawną, głośną rozprawę braci Marchelów zawiadomiła ich rodzinę. Odnalezione, zamarznięte ciała były w ciągłym uścisku i nic nie potrafiło ich od siebie rozdzielić. Braci umieszczono we wspólnej trumnie i w tajemnicy pochowano na nieoznaczonym miejscu na cmentarzu w Ciechanowcu.
15 września 2017 r. pracownicy Biuro Poszukiwań i Identyfikacji IPN kierowanego przez prof. Krzysztofa Szwagrzyka odnaleźli miejsce pochówku Zygmunta i Lucjana. Obaj spoczywali w bezimiennej mogile nadal objęci.
Wykonanie badań DNA (porównawczy materiał genetyczny został pobrany od matki braci Marchelów) - umożliwiło zidentyfikowanie braci. 17 czerwca 2019 r. w Pałacu Prezydenckim rodzina Zygmunta i Lucjana Marchelów odebrała noty identyfikacyjne.
1 marca 2020 podczas obchodów Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych na cmentarzu w Ciechanowcu pochowano braci.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Tekst - Patrycja Czajkowska-Gurłacz z białostockiego referatu Biura Poszukiwań i Identyfikacji Instytutu Pamięci Narodowej
Foto: IPN Białystok
ABol/MR
Wrzesień 2025
